Dorpscafé De Koekoek

Dorpscafé De Koekoek
©: Dirk Strijker, Sumar

In 1868 laat Jelle Eelkes Boonstra op de hoek van de huidige Damsingel en de Gravinneloane een woning bouwen. Hij is wagenaar (menner/koetsier) van beroep, maar staat ook als koopman in de boeken. In 1873 overlijdt Boonstra. Zijn vrouw, Eelkje Jans Jongsma, blijft er wonen en hertrouwt in 1875 met Jacob Eelkes Hemrica.
In 1878 wordt het pand "bij geregtelijke uitwinning" (executie-verkoop) ten laste van Jongsma en Hemrica verkocht. De verkoop vindt plaats op verzoek van Clemens Käller, die winkelier is in Leeuwarden. Eelkje geeft als beroep eveneens winkelier op. Wellicht staat Eelkje bij Käller in het krijt. Käller koopt het pand zelf en Eelkje en haar echtgenoot moeten daarna elders onderdak zoeken. Käller biedt het pand in de jaren daarna enkele malen te koop aan, waarbij huur ook een optie is. 

In 1889 koopt de dan in Bergum woonachtige vleeschhouwer (slager) Jan Roels Wijmenga het door Romke Tjallings van der Veen gehuurde pand, een woonhuis en tapperij, van Clemens Käller voor f 724,-. Pas in 1891 vinden we de eerste melding in de Leeuwarder Courant over een verkoop in "de herberg van J.R. Wijmenga in Suameer".
In aangiften van geboorten van zijn kinderen geeft Wijmenga echter steeds als beroep "vleeschhouwer" op.
In 1900 staat bij het verkrijgen van een vergunning om een stuk grond te vervenen (turfwinning) Wijmenga als ‘herbergier en slager’ te boek. In de geboorteakte van zijn dochter Bintje (1903) is "herbergier" als beroep vermeld. Hij zal beide beroepen naast elkaar hebben vervuld, hetgeen in die tijd niet ongebruikelijk is. 
In 1896 vindt de aanleg plaats van de NTM-tramlijn van Drachten via Sumar naar Burgum. Schuin tegenover het café verrijst het station "Suameer".
Tot 1913 moeten trampassagiers op dit station overstappen van de paardentram op de stoomtram of andersom. Daarom is er veel bedrijvigheid op het station en Wijmenga speelt daar met zijn café handig op in. Hij laat een veranda voor het pand bouwen en noemt zijn café voortaan "Tramzicht". In 1913 verdwijnt de paardentram en wordt over de hele lijn met stoomtrams gereden. Suameer is daarmee een "gewoon" station geworden zonder overstappende passagiers. Gevolg: veel minder drukte en dus minder potentiële klanten voor het café. 
In 1921 overlijdt Jan Roels Wijmenga. Zij weduwe Japke Jans Riedstra zet het cafébedrijf voort. In 1927 verleent de gemeente Tietjerksteradeel aan zoon Klaas een vergunning voor het schenken van sterke drank. In datzelfde jaar realiseert Klaas z’n broer Romke een aanbouw aan het pand, waarin de slagerij komt. Ook bezorgt men vlees(-waren) met een transportfiets. Menige fles sterke drank, verstopt tussen het vlees, bereikt ook op deze manier zijn bestemming.
Rond 1950, na het opbreken van de tramlijn, wijzigt Klaas de naam van het café in "De Koekoek". Deze naam wordt gekozen omdat, zo wordt verteld, de Wijmenga’s ook de "Koekoekjes" worden genoemd.
Er is een tweede lezing: de Wijmenga’s waren namelijk historisch geïnteresseerd. Het is goed mogelijk dat de naam aan hun brein is ontsproten door  enkele oude verhalen. Nonnen van het klooster te Sigerswâld (bij Garyp) zouden in het jaar 1532 veertien mad (circa 7,5 ha) veen, gelegen onder Suameer bij de Kukuytsboom (Koekoeksboom) geërfd hebben van ene Sjouck van Camming(h)a.
Een ander verhaal luidt dat op de naast het café gelegen Gravinneloane in een ver verleden een gravin met haar koets en paarden een moeras in reed en daarin verdween. Dat zou zijn gebeurd op de plaats waar vóór de aanleg van de Centrale As (2016) de Gravinneloane de Van Harinxmaweg kruiste. Opmerkelijk is dat in het jaar 1900 vader Jan Roels Wijmenga toestemming krijgt twee percelen grond (Bergum C125 en C135) te vervenen. En laten deze percelen iets ten noorden van de Gravinneloane liggen juist op de plaats waar …. deze de Van Harinxmaweg ooit kruiste.
Combinatie van beiden verhalen zou de Wijmenga’s hebben doen besluiten hun café "De Koekoek" te noemen. Overigens vertellen Sumarders op leeftijd dat zij de Wijmenga’s altijd gekend hebben als de Koekoekjes, ook toen het café nog "Tramzicht" heette.
Wanneer de horeca-activiteiten er zijn gestopt, is niet precies bekend. In 1960 zou de horecavergunning zijn vervallen. Ook wordt het jaar 1971 genoemd, als cafébaas Klaas Wijmenga overlijdt. In 1976 komt het pand in de verkoop. Er is al een bod gedaan van bijna f 33.000,-. Voordat de finale-verkoop plaatsvindt, koopt een groep verontruste Sumarders het pand. Men is bang dat een nieuwe eigenaar het pand grondig zal verbouwen, met weinig of geen aandacht voor de historische betekenis ervan. Na een grondige  restauratie krijgt het pand een woonbestemming. 
In 1994 koopt buurman N.T.F. (nu Sonac) de Koekoek, waarna het deel uitmaakt van hun bedrijfspanden. Tegenwoordig is er een woonwinkel gevestigd. De vanaf september 1986 maandelijks in Sumar verschijnende "Doarpskrante De Koekoek" is genoemd naar het voormalig dorpscafé. Daarom staat het café al jaren op de omslag afgebeeld. Achterliggende gedachte hierbij zou zijn dat op het bankje op de veranda de ouderen uit Sumar destijds hun nieuwtjes uitwisselden, iets wat "Doarpskrante De Koekoek"  nu via het geschreven woord doet.

Locatie

Damsingel 40 - Sumar

Colofon

Archief Gemeente Tytsjerksteradiel, diverse kranten

© Foto voorblad: Dirk Strijker, Sumar





Reageren

Via onderstaand formulier kunt u een reactie achterlaten voor de auteur of de eigenaar van het item. (Werkgroep Geschiedenis Sumar)