Prinses Margrietkanaal (Groningervaart)
In 1453 is er bij Burgum/Sumar sprake van de Lioedsmersdaam (Burgumerdaam). Dit is geen dam zoals we die tegenwoordig kennen maar een ondiepte in het vaarwater waarover men, door het water rijdend of wadend, de andere oever kan bereiken. Eis die daar men toen bij stelde, is dat een half geladen schuit de deels onder water liggende dam ook moet kunnen passeren. In oostelijke richting varend, komt men op het Bergumermeer. In 1508 graaft men aan de oostzijde van dat meer bij Schuilenburg een doorvaart naar Groningen. Dit blijkt een nuttige verbinding te zijn die in de jaren 1574-1576 wordt verbeterd door de Spaanse kolonel Caspar de Robles. Later heet dit vaarwater Caspar de Roblesdiep of Kolonelsdiep. Het vaarwater aan de westzijde van het meer heeft op de landkaarten dan nog geen naam.Op een landkaart uit 1718 staat een deel van het (vaar)water westelijk van Burgum/Sumar als Wijde Ee vermeld. Het meanderende smalle vaarwater tussen Wijde Ee en Bergumermeer is dan nog steeds zonder naam.In het boekje ‘Wandelingen van mijn oud-oom den Opzigter’, in 1841 geschreven door H. van Rollema (pseudoniem van Hobbe Baerdt van Sminia), noemt de schrijver de naam van het smalle vaarwater. Westelijk van de brug te Bergumerdam is dat de Kromme Ee, oostelijk van de brug de Groningervaart. In 1842 graaft men een nieuwe doorvaart bij Bergumerdam. Deze is ongeveer 10 meter breed en 1,2 meter diep. Over de doorvaart bouwt men een nieuwe brug met een doorvaartbreedte van ruim 5 meter.In 1914 zorgt de komst van de stoomtram ervoor dat er een nieuwe draaibrug over de Groningervaart nodig is. De brug heeft twee doorvaarten van elk 9 meter. Naar schatting is de Groningervaart dan ruim 25 meter breed. Volgens een artikeltje in de Leeuwarder Courant (1920) is de bodembreedte van de vaart dan 16 meter.In 1936 begint de uitvoering van de Kanaalplannen (kanaal Stroobos-Lemmer) met het vergroten van de vaargeul in het Bergumermeer naar 40 meter breedte en 3 meter diepte. Een paar jaar later, in 1940, begint men met het graven van een bochtafsnijding te Bergumerdam, juist ten noorden langs de Groningervaart. Deze wordt 65 meter breed en 3 meter diep. Ook begint dan de aanleg van een nieuwe hoge brug met een doorvaartbreedte van 12 meter. In de Tweede Wereldoorlog werkt men op onregelmatige tijden verder aan de ‘Kanaalplannen’. In 1944 komen alle werkzaamheden stil te liggen wegens gebrek aan bouwmaterialen en arbeidskracht. Na de oorlog gaan de werkzaamheden verder. In 1948 neemt men de nieuwe hoge brug in gebruik en vindt de doorgraving van de oude weg tussen Sumar en Burgum plaats. De oude doodlopende Groningervaart wordt dan een kleine haven (nu ter hoogte van het bedrijf Noppert Beton). Ook het water op het bedrijfsterrein van de scheepswerf is een restant van de oude vaarroute. In de jaren van de wederopbouw vestigden zich enkele grote bedrijven aan de zuidzijde van het kanaal: Scheepswerf Hoogezand (later Damen Shipyards), Noppert beton, Konstruktiewerkplaats Bergum (nu BSB Staalbouw) en de Papierfabriek Friesland (nu SCA). Het kanaal vormt, in verband met de aan- en afvoer van grondstoffen en producten, een belangrijke plus om zich juist daar te vestigen. In 1955 stellen Gedeputeerde Staten van Friesland voor het kanaal Stroobos-Lemmer voortaan Prinses Margrietkanaal te noemen. Het voorstel wordt na felle discussies aangenomen onder voorwaarde dat de historische namen (zoals Kromme Ee en Groningervaart) lokaal gebruikt blijven worden. In 2007 vindt "verfriesing" van de waternamen plaats. Voortaan dus de Grinzer Feart en Krûme Ie. In 2014 vindt voor het lokale verkeer de bouw plaats van een nieuwe hoge brug met een doorvaarbreedte van 22 meter, de oude wordt daarna gesloopt. Het doorgaande verkeer maakt vanaf 2016 gebruik van het Hendrik Bulthuis Akwadukt. Een voor de scheepvaart hinderlijke bocht verdwijnt bij het graven van een nieuw stuk kanaal juist zuidwaarts van de Krûme Ie. Daarmee verliest de Krûme Ie zijn functie als vaarwater. Werd het vaarwater in 1453 gebruikt door kleine schuiten, het huidige Prinses Margrietkanaal is geschikt voor scheepsklasse Va, Groot Rijnschip, lengte 110 meter, breedte 11,4 meter en diepte 3,5 meter.
Colofon
Boek: Van Sudermeer tot Sumar, Werkgroep Geschiedenis Sumar (2013)
