Van 1 kerk naar 3 en terug naar 1
In
1903 waren er in Achlum drie kerkgemeenschappen: de Hervormde Kerk, de Gereformeerde Kerk
en het gebouw van de Vrijzinnig Hervormden, wat "het Lokaal" werd genoemd.
Op 18 november 1886
is aan dit gebouw
voor
Godsdienstonderwijs
en
Godsdienstprediking
de “eerste” steen
gelegd door
F. Draisma-de Vries
Wij kerkten in het Vrijzinnig Lokaal
dat gebouwd is door Foppe Draaisma-de Vries. De herdenkingsplaquette van de eerste
steen legging is nog boven de toegangsdeur van het gebouw aanwezig.
Tijdens
de oorlog hielden de evacuees die in Achlum ondergebracht waren, hun kerkdienst
in "het Lokaal". Afkomstig uit het zuiden van het land waren de meesten Katholiek
en als zodanig werd het Lokaal toen gebruikt. Als dank hiervoor schonken ze een
herinneringsbord dat nu in dorpshuis "De Singel" hangt.
Onze
vader zat in de kerkenraad en verzorgde een tijd lang de afspraken met de
dominees voor de predikbeurten.
In mijn jeugd (geboren in1945), was dominee
Oltlammers onze herder en leraar; hij heeft ons later ook getrouwd. Dominee
Oltlammers was predikant van de Hervormde gemeente te Winsum (Frl).
Afke
Batema-Sikkens was de kosteres van het gebouw. IIn het piepkleine halletje was
een wc (een tonnetje). Achter in het lokaal was een ruimte afgeschermd met een
gordijn, de consistorie. Hier kon de dominee zich verkleden en van hieruit kwam
de kerkenraad de kerk binnen. Verder was er een kleine kansel zonder dak en op een
flinke verhoging achter in het gebouw, met een trap bereikbaar, stond het orgel.
Van daaruit begeleidde de organiste mevrouw Suierveld,
de dienst. Zij hield van zingen (en declameren waar ze vele prijzen mee heeft
gewonnen) en soms zong ze zo enthousiast de liederen mee, dat haar gezang ver
boven de gemeente uit galmde. Ze hield ook van aparte jurken: glimmende stoffen
met pailletten en andere versierselen. Vaak droeg ze opzichtige oorbellen en
armbanden.
Bij
de organiste hebben velen uit Arum en Achlum orgel- en pianoles gehad. Haar twee
lievelingspoezen had ze, na hun dood, laten opzetten en die stonden vanuit een
glazen bak je aan te kijken, terwijl jij een verwoede poging deed de oefeningen
zo goed mogelijk ten gehore te brengen….. Maar als het niet zo goed ging was ze
niet boos. Het was altijd een plezierig lesuurtje; het was een gezellige vrouw
met humor.
Op
de Openbare School te Hitzum kregen wij eens in de veertien dagen catechisatie
van dominee Kalis van Kimswerd. Deze vertelde ons de bekende bijbelverhalen
over "Mozes in het biezen mandje","Jozef door z’n broers in de put gegooid" en "De geboorte van Jezus", enz. Deze verhalen hebben destijds diepe indruk op mij
gemaakt.
Tijdens
het vertellen rookte dominee zijn pijpje
waar hij ook door kon fluiten; hij hield wel van een grapje.
Op
zondagmorgen hadden wij zondagsschool van mevrouw Van der Bosch,
zij was de vrouw van de slager. Zij leidde ook de
meisjesvereniging. Mevrouw Van der Bosch kon prachtig vertellen. Ze
was kleuterjuf in Arum geweest. Voor Kerst werd er een kerstspel ingestudeerd
en wat was ik trots dat ik een keer Maria mocht zijn. Jappie
Jilderda was Jozef.
De
heer Joris Jellema (fietsenmaker, in het pand waar later Atze van der Pol, de
schoenmaker, woonde), hield met Kerst de echte kerstboom, met echte kaarsjes,
goed in de gaten. Er stond een emmer water onder de boom, er lagen kranten en
hij had een lange pijp waarmee hij "verdachte" kaarsjes uit kon blazen. Wij zaten aan lange tafels en
kregen warme chocolademelk. Ook ontbrak een presentje met een sinaasappel na
afloop niet. Wij hadden een verlanglijstje in mogen leveren met drie wensen.
Meestal koos ik een boek want ik hield van lezen. Wij vierden het kerstfeest
altijd.
‘s Middags op Tweede Kerstdag kwam dominee Verhey, predikant van de Hervormde Kerk, ook wel eens langs, maar hij werd een keer door zijn eigen kerkenraad op de vingers getikt. Het was niet gepast dat hij bij de "vrijzinnigen" kerst ging vieren. Wat is de tijd (gelukkig) veranderd!
‘s Middags op Tweede Kerstdag kwam dominee Verhey, predikant van de Hervormde Kerk, ook wel eens langs, maar hij werd een keer door zijn eigen kerkenraad op de vingers getikt. Het was niet gepast dat hij bij de "vrijzinnigen" kerst ging vieren. Wat is de tijd (gelukkig) veranderd!
Wij
hadden in het winterseizoen eens in de twee weken een kerkdienst. ‘s Zomers
werd er geen dienst gehouden.
Vader
wist veel van predikanten, van alle gezindten, in welke gemeente ze stonden en
waar er weer een nieuwe predikant beroepen was. Hij mocht er graag over
vertellen maar als je jong bent interesseert het je niet zo. Wat zou ik nog
graag eens met hem over de gang van zaken aangaande onze kerk/gemeente van toen,
willen praten. En over het kerkzijn in deze tijd.
Het
was bij ons niet een "mee moeten" naar de kerk, maar ik ging wel altijd mee
naar de diensten. Ik hield van de bijbellezingen en het zingen. Er werd
thuis niet veel over het geloof gesproken maar Jezus werd ons tot voorbeeld
gesteld. "Wees goed voor elk die je ontmoet".
Er werd ons bijgebracht dat we respect voor andermans geloof moesten
hebben en we mochten ook niet over "de finen" praten. Ook al werden wij soms uitgescholden
als "de grauwen". Maar botsingen tussen beide geloven als schoolkinderen kan ik
mij niet herinneren. Wij woonden dan ook buiten het dorp en na schooltijd
speelde je heerlijk buiten. Mijn broers en ik konden ons zelf heel goed
vermaken.
Er
was ook een Vrijzinnige Vrouwenvereniging waar ik braaf na mijn trouwen met mijn moeder naartoe ging. We lazen er uit de bijbel en er werd een bijbels onderwerp
besproken waarover gediscussieerd werd. Ook hielden we een bazaar ten bate van
de kerk. Het
was dezelfde drukke voorbereidingstijd die wij later bij de dames Tine en Jel
beleefden. Zover ik weet was er toen al de traditie dat de Lerstviering
gezamenlijk met de andere vrouwenverenigingen werd gehouden.
In
de jaren zestig is de Vrijzinnige Gemeente opgeheven wegens te weinig leden.
Als laatste is de heer Joris Jellema in april 1975 vanuit het lokaal begraven;
hij droeg "zijn kerk" een warm hart toe en heeft veel voor de gemeente betekend.
In
1976 is het gebouw verkocht aan Konst de groenteboer en in 1993 heeft Oosterhaven het overgenomen.
De
Vrijzinnige Gemeente was een kleine hechte gemeenschap, waar wel eens uiteenlopende
meningen over bestonden, maar ik schaam mij niet voor de normen en waarden die
mijn ouders mij vanuit hun geloof hebben meegegeven.
Sjoukje de Boer
Locatie
Jonkerschap 3 - 8806 K, Achlum
