East-Stellingwerf

Appelskea is in grut doarp dat as in beskieden agraryske delsetting op in sânrêch ticht by de heechfeanen, nei alle gedachten al yn de 11e ieu bestie. Yn de âldste streek stie in tal pleatsen om in soarte fan brink hinne, de hjoeddeiske Boerenstreek, yn it ferline ek wol Hoog-Appelscha neamd. Oan wjerskanten leinen de ikkers, de Oosteres en de Westeres. Sa ‘n twa kilometer westliker lei it buorskip Terwischa, dêr ‘t ek de tsjerke stie, en wat mear nei it suden ta Aekinga.

De tsjerke fan Terwischa is yn de 14e of 15e ieu boud. It wie in mânske letGoatyske sealtsjerke mei brede spit

De Haule is in âld streekdoarp, dat nei alle gedachten al yn de lette Midsieuwen ûntstien is oan de fan west nei east rinnende dyk op in wat hegere rêch yn it lân oan ‘e noardkant fan de Tsjonger tusken Hoarnstersweach en Donkerbroek en Veenhuizen yn en fierder nei Drinte. It wie in âlde delsetting yn in frijwat leechlizzend gebiet.

Healwei de 18e ieu fûn der yn it noardlike doarpsgebiet in omslach plak troch de ferfeanings. De Drachtster Kompenije begûn dêr fan 1756 ôf mei it graven fan de Haulerwykster Feart. Oan dy feart groeide in delsetting fan in oare aard, dy ‘t him as

Donkerbroek is in streekdoarp dat mooglik al yn de 13e ieu ûntstien is tusken Hoarnstersweach en de Haule, oan de fan west nei east rinnende dyk, op in wat hegere rêch yn it lân noardlik fan de Tsjonger. It doarp is dêrmei ien fan de âldere delsettings yn de wide omkriten.

It is al ein 18e ieu dat der in sterke feroaring komt yn dit rêstige agraryske streekdoarp, as fan it noarden út de Opsterlânske Kompanjonsfeart fan it buorskip Lyts Grins ôf yn súdlike rjochting trochlutsen wurdt. Op de krusing fan dyk en feart waard yn 1789 de earste brêge slein.

De ferfeanings binne foar

Elslo is in tige âld streekdoarp dat him ûntwikkele hat by de noard-súd rjochte Binnenweg (no Hoofdweg en Peperstraat) lâns en de Buitenweg dy‘t der westlik by lâns rint en dêr‘t de trambaan by oanlein waard.

De romte tusken de sa ûngefear parallel rinnende streken yn is lange tiid ûnbeboud bleaun. Yn de Tegenwoordige Staat van Friesland waard yn 1788 melden: “De Kerk staat hier tusschen twee rydwegen, die ter wederzyden van dezelve doorloopen en met huizen beboud zyn. Onder dit Dorp liggen eenige buurtjes en plaatsen van naam; als vry verre in ‘t Noorden Tronde, op eene h

Fochtel is in lang, tige ekstinsyf beboud streekdoarp tusken Easterwâlde en it Fochteloërfean, ien fan de grutste heechfeangebieten fan it lân. De Tegenwoordige Staat van Friesland melde yn 1788: “t oostelijkste Dorp der Grieteny ligt aan de hooge Veenen, waar tegen een dyk, de Leydyk genaamd, is gemaakt om het afloopende water te keeren, dewyl hetzelve anders, vooral in den Winter, niet alleen de Bouwakkers, maar ook ‘t geheele Dorp zou overstroomen.” Op de gritenijkaart út 1849 yn de atlas fan Eekhoff binne noch stikken fan dizze Leidyk yntekene.

Hoe âld it fjouwer kilometer l

Haulerwyk is in karakteristyk en nei ferhâlding âld feankoloanjedoarp; in streekdoarp by de Kompanjonsfeart lâns, de Haulerwykster Feart en Krûme Elleboogvaart. De feart waard yn 1756 troch de Drachtster Kompenije groeven op it doarpsgebiet fan Haule. Yn de Tegenwoordige Staat van Friesland wurdt der yn 1788 noch mei gjin wurdt oer skreaun, wylst der dan al in generaasje lang yn it heechfean wurke wurdt. Wol meldt de Staat yn de ynlieding oer Eaststellingwerf: “Een groot deel der Grieteny bestaat nog in onvergraaven hoog veen, en bevat dus eenen schat, die in vervolg van tyd van zeer gro

Langedike is in âld streekdoarp dat him by de dyk fan Makkingea nei Groot Wateren yn Drinte ta útstrekt. It is fierwei it lytste doarp fan Eaststellingwerf. Om it jier 1500 hinne wurdt it doarp fermeld as in parochy dy‘t by it dekanaat Drenthe hearde. De Tegenwoordige Staat van Friesland neamde it yn 1788: “een klein Dorpje aan den rydweg van Makkinga naar Appelsche, waaronder maar 12 stemmen behooren; ‘Kerkje zonder toren staat ten Westen van dien rydweg, en verder Zuidwaards vindt men eenige boeren huizen, in ‘t geboomte aan de Bouwlanden, loopende tot digt aan Appelsche.”

Fo

Makkingea is oarspronklik in streekdoarp dat fan Easterwâlde út yn de 15e ieu as in agraryske ûntginningsdelsetting ûntstien is. Yn it begjin bestie it út inkele agraryske streken. Geandewei groeide der in kom om in brinkeftige romte hinne op it krúspunt fan wegen fan Easterwâlde, Aldeberkeap, Donkerbroek en Elslo út wei.

De Tegenwoordige Staat van Friesland melde yn 1788: “Dit Dorp is, wat de buurt aangaat, een van de voornaamsten der Grieteny; doch de Kerk is zonder toren. Tot sierraad deezer buurt dient wel inzonderheid, het huis, hier voor deezen door die van Lyklama zeer fra

Nijeberkeap is in streekdoarp dat net sa jong is as dat de namme fermoeden docht. It is in dochterdelsetting fan Aldeberkeap, al yn de 13e ieu ûntstien. It is in lyts doarp bleaun en de ynwenners hawwe harren tsjerke net yn eare hâlde kind, sa dat dy yn 1826 ôfbrutsen is. Yn 1788 koe de Tegenwoordige Staat van Friesland mei inkele sinnen folstean: “Nieuwe- of Nijeberkoop, ten oosten van ‘t voorige Dorp [Oldeberkoop], is tusschen de beide voornoemde rydwegen gelegen. Het Kerkje is hier zonder toren. De gelegenheid van dit Dorp tusschen de Kuinder en de Linde is gelyk aan die van ‘t voo

Aldeberkeap liket op in ies- of brinkdoarp omdat it yn ‘e midden fan de ‘Boeren’ in grien plein besit, sa as it yn it lêst fan de 18e ieu yn de Tegenwoordige Staat van Friesland neamd waard. It súdlike diel fan dizze griene romte bestiet gruttendiels út it ommuorre tsjerkhôf: it oare is in troch gebouwen en beammen omseame romte.

Lykwols is it doarp ûntstien út in yn de Stellingwerven gebrûklik streekdoarp, dêr’t twa paralelle wegen, de Binnenweg en de Buitenweg, mei dwerspaden de struktuer bepaalden. In oarder dy’t allinne ûnderbrutsen wurdt troch in diagonaal ferrinnend

Easterwâlde is in âld agrarysk streekdoarp mei de (Drintse) karaktertrekken fan in brinkdoarp. It wurdt al yn 1207 foar it earst meld. De ferbining fan de Brink en de tinner beboude Oosterbrink, ‘t Oost, is de âldste buert. Noardeastlik fan de brinkfoarmige romte stiet de tsjerke op in plak dêr’t yn de 14e ieu al in tsjerke stien moatten hat as kearn fan de delsetting.
Yn de omjouwing leit in grut oantal buorskippen dy’t by Easterwâlde hearre, dêr’t sommigen fan weromgean op stichtingen fan belangrike famyljes. In oantal is al yn it sterk groeide Easterwâlde opnommen, oare b

Ravenswâld is in jong streekdoarp yn de uterste súdeastlike hoeke fan Fryslân. It graven fan de Opsterlânske Kompanjonsfeart wie om 1820 hinne op ’e hichte fan it lettere Ravenswâld ta foardere. Parallel oan dizze feart waard de Nije Feart groeven en dêrfan út alve wiken en in pear krúswiken it fean yn. Dêr’t de Dadde Wiek en de Eerste Kruuswiek by mekoar kamen ûntstie de delsetting dy’t yn ‘t earstoan Appelscha Dadde Wiek neamd waard, mar wêrfoar’t nei de oarloch in namme ûntliend waard oan de yn it fean lizzende poel, de Ravensmar.

Ravenswâld wie de lêste feankolo

Waskemar is in karakteristyk en jong feankoloanjedoarp, in streekdoarp by de Kompanjonsfeart en de Haulerwykster Feart lâns. De feart waard yn 1756 troch de Drachtster Compagnie groeven op it doarpsgebiet fan De Haule, twa en in heale kilometer noardlik fan dit doarp. De delsetting waard fan it ein fan de 18e ieu ôf Beneden Haulerwyk neamd en krige pas nei de Twadde Wrâldoarloch de status fan selsstannich doarp. It waard der ek de Cruijmte of de Krompten neamd, nei de kromming yn de feart. In strjitte by de bocht fan de Haulerwiekster Vaort nei de Mandefeart bewarret dizze namme. De lêste