Aldtsjerk
Aldtsjerk is in streekdoarp dat yn de Midsieuwen ûntstien is op de noardlike útrinner fan de sânrêch, dêr ‘t ek de oare doarpen fan de Trynwâlden op lizze. It doarp krige stâl oan de súdkant fan de krusing fan de wei fan Ljouwert nei Dokkum en de wetterloop fan de Murk. Hjir leit no in klonken izeren flapbrêge mei fakwurk oer fan sa om en de by 1920.
De skildereftige haadstrjitte, de Van Sminiawei, hat mei heakse bochten nei it suden en it easten ta in bajonetfoarm, mei ferrassende perspektiven. It effekt wurdt noch sterker troch ûnregelmjittige roailinen. De bebouwing oan wjerskanten is benammen út de twadde helte fan de 19e ieu en it begjin fan de 20e ieu. Hjir dominearje boargerhuzen. De doarpstsjerke, dy’t wijd is oan Sint Paulus, stiet op in ferhege tsjerkhôf en is boud healwei de 12e ieu yn bakstien en krige destiids in beklaaiïng fan dowestien. De út it begjin fan de 13e ieu datearjende sealdaktoer fan bakstien is mei sparfjilden fan dowestien beklaaid.
Foaral de nei it tsjerkedak ta kearde topgevel is prachtich detaillearre mei klimmende rûnbôgefriezen en siermitselwurk. De westlike geveltop is yn de 18e of 19e ieu fernijd. De trijesidige bepleistere koarsluting is út de 19e ieu. De tsjerke hat in geef ynterieur mei 17e- en 18e-ieuske meubels, sa as in betiid-17e-ieuske preekstoel, fjouwer hearebanken en roubuorden. Yn ‘e tsjerke is in grêfkelder fan de Sminia’s en op it hôf binne opmerklik de 19e-ieuske grêfkelder mei in fraai bewurke dekstien foar A.J. van Sminia en C. Coehoorn-Van Scheltinga en in grêfperk mei sarken fan leden fan de famylje Sminia. De kloeke, yn mingstyl boude pastorije stiet even fierderop oan de Van Sminiawei.
Lyk as de buordoarpen wie Aldtsjerk in plak dêr ‘t adel en patrisiaat harren graach fêstigen. Yn de 17e ieu binne dêr trije staten boud, wêrfan de ferskate kearen yngripend ferboude Klinze (oarspronklik Aysmastate) oerbleaun is. Fan de yn 1916 sloopte Sminiastate is it boskwachtershûs yn chaletstyl der noch.
Colofon
Uitgeverij: NoordBoek - Auteur: Peter Karstkarel
NLP: Doarpswurk
