Hornhuizen
De oorsprong van het streekdorp Hornhuizen ligt in de 10e eeuw, toen de eerste bewoners zich vestigden bij de samenkomst van twee kwelderwallen bij de zee. Hornhuizen is te verklaren als: huizen op een hoek land. De zuidelijke kwelderwal die via de Kruisweg en de Kloosterburen naar de Molenrij loopt, werd de belangrijkste ontwikkelingsas. Deze heet in het dorp Tammingastraat, genoemd naar de in 1343 voor het eerst genoemde borg Tamminga. In deze in 1803 gesloopte borg hebben de geslachten Tamminga en Meckama geresideerd.
Van de noordelijke kwelderwal die boven Hornhuizen naar het (zuid)westen naar Vierhuizen loopt, werd aan het einde van de 12e eeuw gebruik gemaakt om een dijk te leggen, onderdeel van de eerste complete indijking van Noord-Groningen. Aan de binnenzijde van deze Oude Provinciale Dijk, aan de Dijksterweg en de Ommelanderweg, kwam een reeks boerderijen tot stand. Er liggen kolken als sporen van dijkdoorbraken, bijvoorbeeld bij boerderij Westerhorn, waar de dijk omheen is getrokken. In 1718 is de dijk hersteld, verhoogd en hier en daar enigszins verlegd.
Bij de kruising van de Breweelsterweg en de hoofdstraat, de Tammingastraat, is in 1247 een kerk gesticht. Deze is in 1850 vervangen door de huidige driezijdig gesloten, eenvoudige zaalkerk. Van de laat-gotische toren met traptoren is het bovenste gedeelte in 1815 ingestort, waarna in 1818 de huidige bekroning is gebouwd, een lantaarnkoepel op een kubusvormig basement die met gele en rode kleuren Hornhuizen van verre kenbaar maakt. In de kerk liggen graven van de Tamminga’s en de Meckama’s, waaronder een koperen grafplaat uit 1498.
Ruim naast de kerk staat de in 1870 in fraaie mengstijl gebouwde pastorie op een hoog erf. Even verder aan de overkant van de Tammingastraat staat in de breedte het in het midden van de 19de eeuw gebouwde voormalige armenhuis met afgewolfd zadeldak en karakteristieke, grote rondboogvensters. De lintbebouwing aan deze straat vertoont veel variatie, van eenvoudige dwarsgeplaatste woninkjes tot kleine villa’s in fraaie neorenaissancestijl.
Colofon
Bron: Noordboek
