Stinzen rondom Menaldum

Wuytze state

 Deze stins stond er in elk geval al rond 1470.

Onder de ontvangers van "heerschap renten" onder Menaldum komt in 1511 Sibbel Epes voor. Waarschijnlijk is ze te identificeren met Sibbel Dyadr van Wuytza, die in de jaren voor 1504 een relatie had met de Saksische stadhouder van Friesland Wilhelm Truchsess von Waldburg. Na zijn terugkeer naar Duitsland bleef hij met haar corresponderen; hij bekommerde zich ook om de opvoeding van hun twee kinderen.

In 1528 droeg Sibbel en haar zoon Christoffel Wuytza ov

Gemeentehuis

Tot 1842 was een deel van het Grietenijhûs van Menaldumadeel gevestigd in "Unia State" bij Marssum en werd gebruikt als trouwlocatie. Daarna is het nieuw gebouwde Grietenijhûs in Menaam in gebruik genomen. Er werd dus ingeschreven in Marssum van geboorte en huwelijk. Thuis trouwen was nog steeds mogelijk, maar je had 6 getuigen nodig, dat was duurder en werd ook alleen gedaan door de adel en andere belangrijke mensen, of in geval van ziekte of invaliditeit. 

Het indrukwekkende Grietenijhuis is ontworpen door de in Friesl

Dhr. Jouke Bakker (3-7-1873 - 26-9-1956) heeft veel voor de Menaldum betekent. Hij was een arbeidersjongen die onder moeilijke omstandigheden is opgegroeid op het platteland.

Molens die in en rondom Menaldum staan en hebben gestaan. 

Tijdens de vorming van de zuidzijde van de kwelder (Nieuwlander polder) werd er door de Middelzee een brede strook klei afgezet.. De Tsjerdyk, nu Tsjaerddyk, werd aangelegd tussen 1000-1200 als grens en waterkering van die zelfde Middelzee. Op één stukje bleef de strook echter vrij smal, dat is de reden dat de boerderij waar dit venster over gaat, langsscheeps aan de weg werd gebouwd.

Sybren Haites Schukken, de oudste zoon van Haite Gerrits en Sybrig Tjeerds uit Jirnsum, ( Haite Gerrits nam in 1811 de naam Schukken aan) trouwt op 12 juni 1811 met Willemke Luitjes Kleiterp

Mensen die op de fiets of met de auto van Ysbrechtum naar Nylân rijden, passeren een opvallend monument. Een monument waarbij voor iedereen niet direct duidelijk zal zijn wat betekenis en oorsprong is. Als je de moeite neemt om het beter te bekijken zie je een ijzeren sculptuur van een trotse haan op een hoge stenen sokkel. De plaquette op het monument maakt duidelijk dat het om een monument voor de gevallenen tijdens de Tweede Wereldoorlog gaat.

Orxma State 

Oorspronkelijk stond hier een boerderij die in 1629 gekocht werd door Ruurd van Juckema. De boerderij werd in 1642 in opdracht van Homme van Camstra vervangen door een prachtig huis met hoven grachten en singels.  In 1830 wordt de state in opdracht van Van Sminia verkocht en in 1831 afgebroken. De prachtige hoven en singels werden bouwland en grasland. Van de afbraak stenen werd een armhuis gebouwd, dit arm en werkhuis werd in 1832 gesticht, het gebouw staat er noch. Er werden later 4 eensgezinds woningen van gemaakt. Dit gebouw werd eerst gebr

Tekening van Gralda State uit 1722 door J Stellingwerf. Wanneer de State gebouwd werd is niet bekend.

 Op de tekening is een huis te zien van twee bouwlagen met kruiskozijnen en luiken voor de onderzijden van de ramen. Een nogal 15e/16e eeuws beeld. Ook de naam doet denken aan hoge ouderdom. De bekende eigenaren/bewoners dragen allemaal andere (familie) namen. Mogelijk is de naam ontleend aan de oudste voornaam Grealt zoals de naam van de naburige Orxma State aan de oudfriese jongensnaam Orck ontleend lijkt te zijn.

Hoe dan ook, in 1580 is het huis in bezit van Tjepcke Ger

Terpentijd   500v Chr.-1200 (terpen; afgravingen ; De Hege Wier)

Toen Friesland nog niet door dijken tegen de zee werd beschermd, woonden de mensen in het noorden van ons gewest op de onbeschermde kwelders. Deze situatie bestond reeds enkele eeuwen voor het begin van onze jaartelling.

De zeespiegel lag toen echter veel lager dan nu zodat het toch betrekkelijk veilig wonen was. Later, toen het zeewater langzamerhand hoger kwam, werd het leven op de kwelders minder veilig.

De bewoners waren hierdoor genoodzaakt woonhoogten of terpen op te werpen, meestal op de plaats waa

Feintsje fan Menaem

Op zijn oude fiets door bos en open veld, al zwaaiend naar de meisjes de wijde wereld in. Wie Menaam zegt, krijgt direct te horen, “Oh ja, It Feintsje fan Menaem”.Twee bekende Friese schrijvers, een trouwerij en een Duits volksmelodietje waren destijds de ingrediënten voor het bekende Menamer liedje.

Het was de Friese schrijver en verhalen verzamelaar Ype Poortinga (1910-1985) die in 1940 in Menaam kwam wonen.

Hier ontmoete hij zijn toekomstige vrouw Rinske Wiersma. In 1943 trouwde hij met haar. Speciaal voor

Deze boerderij stond vroeger op deze plaats . Dit is op de hoek van de Dyksterbuorrenen de Berltsumerdyk .De bewoner was IJtzen Kuipers , geboren 9 april 1883. Hij was landbouwer en woonde er in ieder geval al in 1910 tot en met 1930. Toen is de boerderij afgebroken en is Dyksterbuorren 15 gebouwd door D.Boersma uit Vrouwenparochie.

DORPSWAPEN EN -VLAG VAN MENALDUM

Met het opheffen van de gemeente Menaldumadeel in 2018, verdween niet alleen het gemeentehuis uit Menaldum, maar ook het gemeentewapen werd bijgezet in de archieven van de staat. Dit gemeentewapen echter bevatte een voor Friesland uniek stuk: de liggende en omziende eenhoorn. Om de eenhoorn voor Menaldum te bewaren stelde de Fryske Rie foar Heraldyk voor aan Plaatselijk Belang Menaldum, om in een nieuw dorpswapen en -vlag de eenhoorn terug te brengen naar zijn oorsprong.

Bijzonder is, dat de eenhoorn een in deze positie een evenknie heeft

Doelstelling Documentatie Menaam

* Geschiedenis van het dorp Menaam in de ruimste zin van het woord in kaart brengen door foto`s; documenten; films; krantenknipsels en boeken te verzamelen.

* Zoveel mogelijk van bovenstaande te digitaliseren zodat het voor de toekomst bewaard blijft.

* Open dagen te organiseren om bovenstaande tentoon te stellen

* Dorpswandelingen langs historische plekjes organiseren, al of niet op verzoek van derden.

* Vraagbaak zijn voor bv jubilerende verenigingen.

INFO :

Piet en Tjeerdtje Boerrigter

Tel. 0613660120 of 

Anne Baar

Sinds 1996 staat in Sumar, vlak bij de basisschool, het herdenkingsmonument "De Molkbus". Op het gedenkteken staat de volgende tekst te lezen: Dit tinkteken is oprjochte nei oanlieding fan: de molkestaking april/maaie 1943 As oantinken oan har dy’t omkommen binne yn’e striid foar frijheid en rjocht.

"Dat wy rjocht en frijheid hoedzje"

Als de Duitse bezetter in de eerste oorlogsjaren met allerlei dwingende maatregelen steeds meer druk op de Nederlandse en Friese bevolking begint uit te oefenen, ontstaat er langzamerhand verzet. Er ontstaan verzetsorganisatie

Dodo en Siburg

Over het ontstaan van Oosternijkerk.

 “Bij de feiten die ik verhaald heb, vergat ik bijna iets te vertellen wat ik mij wel wat laat herinner. Een vrouw, Siburg genaamd, een kennis van de man Gods (hier wordt abt Frederik van Hallum mee bedoeld), en met haar haar man Dodo die zeer aan dit wereldse bestaan gehecht was, schonken hun landerijen bij Nijkerk aan dezelfde man Gods (deze landerijen nu waren het begin van de uithof die men daar nog aantreft). Zelf leidde zij met haar man in het dorp dat Dokkum heet, een eerzaam bestaan totdat zij na lange ti

De Tjaardvaart,die ook wel Tjaarddijkstervaartwordt genoemd, begint in het Morrawieltje net onder Vijfhuis en komt dan in ’t Hart uit. ’t Hart bestaat in die tijd uit drie boerderijen en twee huizen. De naam komt van het huis waar in de muur hartjes waren gemetseld en men een slokje kon krijgen. Vanaf ‘t Hart loopt de vaart langs de Tsjaerddyk naar het centrum van Folsgare. Het was niet de meest snelle wijze om in Folsgare te komen,want vanaf ’t Hart lag de vaart vol met zetten* van de boeren die hun land in het Marlân(aan de overkant)hadden. De route langs de

Aan een doodlopend voetpad, verscholen achter het dorp Folsgare aan de Ald Rien, Oude Rijn (ook wel Groote Rijn genoemd) ligt een ruim 3 meter hoge terp. Hier stond tot 1973 een imposante boerderij die door hooibroei verloren is gegaan en nooit herbouwd is. De terp had een oppervlakte van ruim 7 pondemaat tot deze rond 1920 deels is afgegraven.

De monniken van het klooster Thabor bij Tirns en het Oldeklooster (Bloemkamp) bij Hartwerd hebben een bijdrage geleverd tot de aanleg van de dijken in de oude Middelzee. Deze dijken zijn nog steeds nadrukkelijk in het landschap aanwezig. De drie pijlers zijn symbolisch voor de Jongedyk, de Tsjaerddyk en de Mieddyk. De plaat in de vorm van een plompblad stelt de strook land voor waarop Folsgare als terpdorp is ontstaan.

Ontwerp en uitvoering: Annet Haring, Ureterp. In opdracht van de Culturele Raad van de voormalige gemeente Wymbritseradeel 1995.

Wout Zijlstra wordt geboren op 4 Augustus 1964 te Wolsum. Hij is het jongste kind van Watte Zijlstra, zoon van slager Hantsje Zijlstra en Minke Zijlstra uit Wolsum en Idske Posthuma, de dochter van slager Douwe Posthuma en Aagje de Boer uit Folsgare ( Tsjaerddyk 42). Boven Wout zijn twee broers en twee zusters.

Vanuit Folsgare liep een eeuwenoud voetpad via Bons naar de Hemdyk waarvan het eerste stuk dat bij het dorp hoorde tot net voorbij Carpe Diem, in 1511 de Kerkwech wordt genoemd. Aan de Kerkwech stonden toen zes boerderijen waarvan er vandaag de dag nog één over is. Drie zijn door brand verloren gegaan( Strûpenkeal, Folsgeasterleane 2, boerderij van Breeuwsma) en twee zijn afgebroken ( Folsgeasterleane 15 en een boerderij die vlakbij Folsgeasterleane 2 stond). Het renteniershuis dat later is gebouwd bij de boerderij van de eerste Abma’s ( Folsgeasterleane 2) is ook

Als het Ekersein eind tachtiger jaren van de vorige eeuw is volgebouwd, wordt er een perceel aan de zuidzijde van Folsgare aangewezen voor nieuwbouw. Dit perceel draagt al eeuwen lang de naam: “ de Baetwe “. Het wordt al genoemd in 1511 in het Register van aanbreng onder : Folsgara Lolla Teakaz. Meijer : viir ponden hoijland, leggende an die suderside die pastoers huijs , genoempt :  die Baetwe  ende hoert toe die Pastoer. Het pastoers huijs staat op de terp ‘het Tsjerkepôltsje’ en wordt in 1755 afgebroken en niet herbouwd.

Gerben Willem Abma is op 12 july 1942 geboren in Folsgare. Hij is de jongste uit een gezin van tien kinderen. Zijn vader was een boer die theologische boeken las en de Bijbel letterlijk nam. Ze woonden op, zo deze nu nog in Folsgare wordt genoemd, de Abma’s pleats (boerderij). Deze boerderij is ruim 130 jaar in het bezit van de Abma familie geweest.

Willem Abma zijn vader Jelle Ruurds en moeder Doutsje Tjitzes Bouma kwamen op de boerderij in 1929, nadat ze eerst een bedrijf in Nijland hadden. Jelle en Doutsje reden met twee kinderen ( Hessy en Tsjitse) op de wagen en het paard

In 1859 wordt door de kerkvoogdij de bouw van het nieuwe kerkhuis aan de Tsjaerddyk opgedragen aan timmerman Pieter Willems Twijnstra uit het dorp. Het huis komt tussen de winkels van Epeus Couperus en Sjirk Annes Cnossen te staan. Eind 1859, als het huis is opgeleverd stuurt Pieter Willems de rekening naar de kerkvoogdij met een bedrag van fl 555, 56. De rekening wordt betaald met de opbrengst van een partij terpaarde.

De Tsjaerddyk begin 1900, gezien richting Nijland. Het huis aan de rechterkant is het kerkhuis, ertegenover is de winkel van Anne Sjirks Cnossen ( nu nummer 36) De vrouwen en kinderen staan voor het huis dat nu nummer 34 heeft. De jongen op de fiets staat tegen de gaslantaarn naast het onbebouwde erf van het kerkhuis.

Op de zijkant van de gevel, boven het winkelraam, hangen twee borden waarop reclame wordt gemaakt voor “Van Nelle Koffie en Thee”. Eronder staan Anne Sjirks en zijn zoontje Sjirk Annes. Bovenstaande is de toelichting op foto links.

In 1841 bouwt timmerman Johannes Paulus Spiering in Folsgare tegenover het kerkhuis een winkel met daar achter een woning. Hij heeft het perceel gekocht van Roel Uiltjes die ernaast woont en hoopt later een koper voor het pand te vinden. Als het pand klaar is, huren Kornelis Sjerps Piersma en zijn vrouw Hjebbeltje Sjoerds Sjaarda de winkel. Ko

Tsjaerddyk 32 is het huis met het voortuintje ( 1920)

Vroeger stonden er in het gebied ten oosten van Folsgare tot aan Sneek veel boerderijen die door voetpaden met elkaar verbonden waren. Omdat deze voetpaden een groot gedeelte van het jaar onbegaanbaar waren, ging het vervoer over water. De meeste boerderijen zijn verdwenen en het gebied is grotendeels bedrijventerrein geworden. Er zijn nieuwe wegen aangelegd en in plaats van paarden en karren suizen er nu dagelijks duizenden auto’s over de aangrenzende snelweg. Maar nog niet alles is verdwenen. Eenzaam staat er nog één boerderij als een herinnering aan vroegere tijden. D

Vanuit het dorp kom je, links aan houdend, aan het eind van de Folsgeasterleane bij no15. De landweg werd ook wel “Reade leane” genoemd. Het is een plek waar een oude gracht, omzoomd door bomen, aangeeft dat hier vroeger mensen hebben gewoond. De slopers hebben goed werk geleverd. Er is geen spoor meer terug te vinden van de Abma boerderij die hier heeft gestaan en die ruim 130 jaar in het bezit van de familie is geweest.

Op 25 december 1778 wordt in Hidaard Ruurd Freerks geboren, het negende kind van Freerk Murks Abma en Gerritje Roelofs. Ruurd Freerks leert onder het toeziend oog van zijn oudere broers en zussen het boerenbedrijf thuis op de boerderij. Hij ontwikkelt zich tot een goede boer en heeft oog voor de samenleving. Aangezien hij het negende kind is, is de kans vrij klein dat hij boer zal worden op de ouderlijke boerderij.

Het is zomer 1696 en op de eerste boerderij aan de Kerckweg (Folsgeasterleane), onder een stralend zonnetje, wapperen twee grote vlaggen ten teken dat het feest is. Fettie Hayes Sinnema trouwt vandaag met Jentie Oeges Breeuwsma uit Sijbrandaburen. Vader Haye Lous Sinnema heeft een beste koe verkocht om er een groot feest van te kunnen maken.

Al eeuwen is de school het middelpunt in het dorp. In het kerkarchief kunnen we lezen dat in 1685 een gedeelte van de pastorie is verbouwd tot klaslokaal en dat Douwe Douwes een parttime baan als onderwijzer had.

In Folsgare is al jarenlang een discussie gaande om een plek te zoeken waar de dorpsbewoners bij elkaar kunnen komen. Hiervoor wordt in 1974 een gebouw van de kerkvoogdij gekocht. Het pand stamt uit 1843 en heeft jarenlang dienst gedaan als school en onderwijzerswoning. Het gebouw is ook nog een aantal jaren als kleuterschool in gebruik geweest. De kerkvoogdij verkoopt het gebouw onder drie voorwaarden: - Koopsom is 5000 gulden - Het gebruik als dorpshuis moest rustig en vredig zijn - De kerkvoogdij moet toestemming geven bij elke verandering.

Per 1 januari 1886 wordt de openbare school in Folsgare door de gemeente opgeheven. Dit bericht komt niet als donderslag bij heldere hemel, want de ouders hebben aangegeven dat ze christelijk onderwijs voor hun kinderen willen. Hiertoe was al een commissie opgericht tot bevordering van christelijk onderwijs te Folsgare. Wanneer de statuten op 7 maart 1886 bij koninklijk besluit worden goed gekeurd, is de vereniging een feit. In september 1886 komt het bestuur weer samen.. De voorzitter ds. E. C. Gravenmeijer opent de vergadering met gebed. Op de agenda staat als voornaamste punt: de bouw va

In 1855 is Willem Sjerps Twijnstra 63 jaar oud en 25 jaar slager in Folsgare. Hij is getrouwd met Japke Pieters Boomsma en hun kinderen hebben bijna allemaal het ouderlijk huis verlaten. Het wordt tijd voor iets anders. Ze laten op het eind van de Tsjaerddyk, naast de slagerij op hun eigen erf, een koemelkerij bouwen met ruimte voor vier beesten. Willem Sjerps kan het nu wat rustiger aan doen maar heeft toch nog iets om handen. Geertje, de jongste dochter, blijft bij hen wonen en wordt mantelzorgster.

De Tweede Wereldoorlog is in Folsgeare relatief rustig verlopen. De oorlogsjaren hebben echter wel degelijk hun sporen achtergelaten, al is er niet veel over bekend. In dit venster zijn diverse wetenswaardigheden bij elkaar gebracht.

Smid Hein Heinsius en zijn vrouw Durkje Boersma hebben het plan opgevat om voor hun dochter <img src="./beeldbank/frieslandwiki/lemmas/dbfolsgeare_15878592004219797.jpg"> Sytske en hun schoonzoon Feike Damstra (zoon van Klaas Damstra en Klaaske de Boer) een koemelkerij te laten bouwen. Hein Heinsius wil daarvoor het stukje kerkland te kopen aan de Tsjaerddyk, aan het eind van het dorp. Na overleg met de kerkvoogden kan hij het land kopen met een erfpacht voor onbepaalde tijd van 7 gulden per jaar.

In 1905 heeft de gemeente nieuwe regels voor het bouwen en verbouwen ingevoerd.

Gerben Abma is geboren op 29-03-1932 in Folsgeare waar zijn vader boer was. Op deze boerderij aan de Folsgeasterleaene hebben dan al generaties lang Abma’s geboerd.

tekst volgt

Dagelijks reden vele duizenden auto’s langs Broeksterwâld, maar door de aanleg van de Centrale As is het inmiddels een stuk rustiger worden op de Haadwei. Maar hoe de toekomst ook zal worden, het is niet te vergelijken met de omstandigheden in de 19e eeuw en begin 20e eeuw. In vele publicaties worden de erbarmelijke omstandigheden beschreven met betrekking tot woonomstandigheden, scholing, hygiëne en arbeidsomstandigheden. Het geeft een beeld van armoe, grote gezinnen, spitketen en analfabetisme. Dit staat allemaal in schril contrast met de hedendaagse situatie. Het dorp he

Dat er vroeger in de Dokkumer Wâlden e.o. grote armoede heerste is al jarenlang een gegeven. De leefomstandigheden waren bar en boos. Armoedige woningen, (lees krotten) en grote gezinnen waren in die tijd heel normaal, doch om de dagelijkse kost te verdienen niet. Zo ook in Broeksterwoude. In bovengenoemd jaar ging een commissielid, benoemd uit en door de leden der Maatschappij tot Nut van ’t Algemeen, afdeling Dantumadeel, t.w. de Weleerwaarde Heer P. van Kleffens, Hervormd predikant te Akkerwoude een “slach troch De Broek”. Zijn bevindingen heeft hij aan het papier