Houwerzijl
Houwerzijl is een streekdorp dat zijn naam dankt aan een uitwateringssluis naar het Reitdiep. De sluis zou al in 1370 zijn geslagen nadat een oostelijker exemplaar tijdens de Allerheiligenvloed zou zijn vernield. De sluis werd als gevolg van dichtslibbing onbruikbaar en is in 1717 buiten gebruik gesteld, de uitwateringssloot werd afgedamd. De Houwerzijlstervaart bleef naar het noorden wel de verbinding vormen richting Leens. Deze vaart komt nu uit in het Hunsingokanaal.
Het valt te betwijfelen of in de 14e eeuw al sprake was van een nederzetting. Wel behoorde de gemeenschap kerkelijk al vroeg tot het noordelijk gelegen en nu verdwenen wierdedorp Vliedorp. Daar werden de doden op het kerkhof begraven. De Vliedorper kerk is in 1695 afgebroken en de pastorie is eveneens verdwenen. De Houwerzijlsters kerkten voortaan in Niekerk. Het kerkhof bleef. Het wordt Olle Weem genoemd en bevat nog een klein aantal grafzerken. In 1868 kreeg Houwerzijl meteen ten noorden van de dorpsrand een eigen begraafplaats.
In de 18e eeuw woonden hier nogal wat mennisten, maar ze beschikten niet over een eigen kerkgebouw in het dorp. In deze en de 19de eeuw bestond de bevolking vooral uit landarbeiders die op de grote boerderijen in de omgeving werkten. Er woonden bovendien enkele schippers, neringdoenden en ambachtslieden.
In 1862 werd in Houwerzijl een kerk voor de afgescheidenen gebouwd, een kerk die in 1906 en 1915 is verbouwd en uitgebreid. Het front met toren vertoont de overgangsstijl van begin 20e eeuw. De voormalige kerk dient met de neoclassicistische pastorie uit 1870 als theemuseum en theeschenkerij.
De kerk in de Hollemastraat, die kort na de oorlog in traditionalistische trant is gebouwd, heeft ook haar oorspronkelijke functie verloren. Tussen de vriendelijke, gevarieerde bebouwing van de Hoofdstraat valt de hoek bij de Gangstraat op: een kleurig expressionistisch voormalig winkelpand met afgeronde hoekpartij en een woonhuis met geaccentueerde geveltop en boegvormige erker.
Colofon
Bron: Noordboek
