Klein Wetsinge
Klein en Groot Wetsinge zijn wierdedorpen die rond het begin van de jaartelling zijn ontstaan op de oeverwal ten oosten van de Hunze. Deze waterloop is in 1629 rechtgetrokken en verplaatst naar het westen. Tegenwoordig is Klein Wetsinge groter dan Groot Wetsinge, maar Groot Wetsinge heeft de grootste wierde.
De kerk van de Wetsingers stond in Groot Wetsinge. Het was een tufstenen zaalkerk uit de 13e eeuw met een zadeldaktoren. Wegens bouwvalligheid is het gebouw, gelijk met de oude kerk van Sauwerd, in 1840 gesloopt, waarna een nieuwe kerk voor Sauwerd en de Wetsinges in Klein Wetsinge is gebouwd.
De kerk van Klein Wetsinge is een in 1840 gebouwde, neoclassicistische zaalkerk met rechtgesloten koor met lisenen en grote rondboogvensters. Op het front draagt een vierkante opbouw de balustrade en een achtzijdige, open lantaarn met spits. Daarin hangt de uit 1609 daterende luidklok uit Sauwerd. Aan de Molenstreek rijst stellingmolen Eureka uit 1872 op, een koren- en pelmolen met een gepleisterde bakstenen onderbouw. De ernaast staande molenaarswoning stamt uit dezelfde tijd. De bebouwing bestaat verder uit bescheiden woningen en boerderijen, waarvan enkele in het naoorlogse traditionalisme, aan de Molen- en Valgeweg.
De wierde van Groot Wetsinge is alleen aan de noordoostzijde enigszins afgegraven, voor het overige is de hoge wierde nog goed te ervaren. Op het kerkhof zijn de contouren van de afgebroken kerk aangegeven. Hier liggen oude zerken en er staat een rij ijzeren puntpalen.
Achter het kerkhof ligt de voormalige pastorie, bestaande uit een voorhuis en een driebeukige schuur. Mogelijk heeft het een 17de-eeuwse kern. Het is opgebouwd uit hergebruikte kloostermoppen. Het complex is later als veehouderij en smederij in gebruik geweest. Vooraan aan de Karspelweg ligt de in 1990 gereconstrueerde kosterswoning met school. De overige bebouwing bestaat uit eenvoudige woonhuizen uit de eerste helft van de 19de eeuw. Een nieuwbouwwoning met een traditionele hoofdvorm past hier goed tussen.
Colofon
Bron: Noordboek
