Warfhuizen
Warfhuizen is ontstaan op twee wierden, Warfhuizen en Burum, die in de middeleeuwen op een kwelderwal zijn opgeworpen. Warfhuizen betekent huizen op een warf, een ander woord voor wierde en Burum is een burengemeenschap. Op de noordelijke wierde is in de middeleeuwen de parochiekerk gesticht. De wierden liggen aan weerszijden van het Warfhuister Loopdiep, dat via de Kromme Rakken in verbinding met het Reitdiep staat. De kerk is in 1854 vervangen door het huidige, hoogst eenvoudige godshuis. Een door pilasters gelede zaalkerk met een driezijdige sluiting. De ongelede toren heeft een ingesnoerde spits.
De twee borgen die bij het dorp stonden zijn verdwenen. Huis ten Berghe is al in de 18e eeuw gesloopt, er staat nu een boerderij. Lulemaborg is in 1828 afgebroken. Vanaf het midden van de 17e eeuw werd Lulema bewoond door de geslachten Entens, Van Ewsum en Van Asbeck, alledrie katholieke families. Aan hen is te danken dat in deze hoek van het Marnegebied veel mensen het oude geloof trouw bleven.
Warfhuizen maakte in de tweede helft van de 19de eeuw een periode van bloei door en dat is nu nog te merken. In het zuidelijke gedeelte ontwikkelde zich aan het Loopdiep enige ambachtelijke, industriële en agrarische bedrijvigheid, waaronder een vellenbloterij en de industriemolen de Nijverheid. Na een onttakeling in 1955 is de molen een paar jaar later afgebroken. Van andere nijverheid is evenmin een spoor meer, maar de overige bebouwing heeft haar 19de-eeuwse karakteristiek behouden.
Langs de Baron van Asbeckweg ligt tussen bescheiden bebouwing een aantal dwarsgeplaatste, notabele woningen met omlijste ingangen in het midden, dikwijls een onderkeldering en al dan niet een afgewolfd zadeldak.
Helemaal in het noorden staat een expressionistische woning en ertegenover op een ruim erf de pastorie ‘Verblijdt u’. Ten noorden van de bebouwing rijst een uit de Koude Oorlog stammende luchtwachttoren op. Hij is naar ontwerp van architect Zwaagstra volgens het zogenoemde Raat-systeem vóór 1960 opgetrokken.
Colofon
Bron: Noordboek
