Garnwerd
Garnwerd is een wierdedorp met een langgerekte structuur dat in de middeleeuwen is ontstaan ten westen van de Hunze, het latere Reitdiep. Toen deze waterloop in 1629 werd rechtgetrokken en verlegd, kwam het dorp onmiddellijk aan dit belangrijke vaarwater van Groningen naar de Lauwerszee te liggen. Door de scheepvaart bloeide het dorp op met allerlei voorzieningen. De bebouwing verplaatste zich gedurende de 18de en 19de eeuw in de richting van de gekanaliseerde rivier. Aan de drukte kwam een einde toen de Stad met het nieuw gegraven Eemskanaal in 1876 een betere verbinding met zee kreeg. Over land lag het dorp vrij geïsoleerd. Over het Reitdiep werd een veerdienst onderhouden richting Winsum.
De Sint-Ludgeruskerk staat midden op de aan de noordzijde scherp afgegraven wierde en het kerkhof is door een ijzeren hek omgeven. Het vijfzijdige koor, met aan de halfronde binnenzijde vijf ondiepe spitsboognissen, is in het begin van de 13e eeuw tot stand gekomen en het schip dateert uit het eind van de 14e eeuw. Koor en schip worden geschoord door korte wigvormige steunberen. De grote rondboogvensters zijn uit de 18de of 19de eeuw. De forse zadeldaktoren is in 1738 deels ingestort en in 1751 herbouwd. Tegenover de toren staat een voorname pastoriewoning.
Tot 1933 werd de verbinding met Winsum onderhouden door een veer. In dat jaar werd over het Reitdiep een klapbrug gelegd. In de coupure van de dijk staat een schotbalkenhuisje.
De geïsoleerde ligging van het dorp werd helemaal opgeheven toen in 1938 de vaste brug over het Aduarderdiep gereedkwam. In 1851 verrees op de Reitdiepsdijk De Meeuw, een stellingkorenmolen op een bakstenen onderbouw en omstreeks 1870 kwam er een caféveerhuis, een tweelaags pand van eenvoudige voornaamheid. De smalle en schilderachtige Burgemeester Brouwersstraat wordt gefankeerd door bescheiden 18de- en 19de-eeuwse woningen en ook aan de Hunzeweg, minder een eenheid, staat een aantal aardige woningen.
Colofon
Bron: Noordboek
