Sauwerd
Sauwerd is een wierdedorp dat enkele eeuwen voor het begin van de jaartelling is ontstaan ten oosten van het stroomgebied van de Hunze, het tegenwoordige Reitdiep waardoor het dorp met het Sauwerdermaar is verbonden.
In de middeleeuwen heet het Sâthawerth met als betekenis: wierde van zoden. Er heeft een kerk gestaan uit het midden van de 13e eeuw met een koor uit de 14de of 15e eeuw en met een vrijstaande toren. De kerk is in 1840 afgebroken, gelijk met die van Groot Wetsinge en de drie dorpen hebben in Klein Wetsinge een nieuwe kerk gebouwd. Ten westen van de vroegere kerk heeft de Onstaborg gestaan. Deze is eveneens gesloopt, in de eerste helft van de 18e eeuw. Het terrein is min of meer nog in het land te herkennen.
Aan de westelijke fank van het dorp ligt het kerkhof aan het Hoogpad. Daarop zijn de omtrekken van de gesloopte kerk, net als in Groot Wetsinge, aangegeven. Het dorp is niet kerkloos gebleven. In 1898 is in de Kerkstraat de forse gereformeerde kerk op een T-vormige plattegrond in mengstijl gebouwd naar ontwerp van A.W. Kuiler en L. Drewes. Aan de Burchtweg staat de in 1936 gebouwde gereformeerde lagere school met enige expressionistische eigenschappen. Verder westelijk liggen een paar boerderijen.
Aan de oude dorpsstraatjes als de Kerkstraat, Oude Kerkstraat, Schoolstraat en Schuttersweg liggen voornamelijk eenlaagswoningen met afgewolfde daken die of in de breedte of met de geveltop naar de straat staan en die veelal dateren uit het eind van de 19de eeuw.
Aan de Provincialeweg, die het wierdedorp in tweeën snijdt, staat meer jongere bebouwing. Op de hoek met de Burchtweg valt een fraai expressief winkelpand op van omstreeks 1930 met een schoorsteenpyloon met uurwerk. De Plantsoenweg heeft expressieve woningen op een rij achter een bermsloot met bruggen en dammen. Ook de Stationsstraat heeft zo’n bermsloot.
Colofon
Bron: Noordboek
